Mỗi mùa nước nổi đến, những con kênh con rạch miền Tây lại bắt đầu chào đón những loài vật quý hiếm đổ về từ thượng nguồn sông Mê Kông. Trong vô số những sản vật ấy không thể không nhắc tới cá heo nước ngọt. Cùng tìm hiểu thêm về loại các độc đáo, đặc sản của miền Tây này nhé.
Giới thiệu về cá heo nước ngọt
Cá heo nước ngọt có tên khoa học là Botia modesta Bleeker và tìm thấy lần đầu vào năm 1865. Chúng tập trung rất đông ở hạ lưu sông Mê Kông, chủ yếu ở Việt Nam, Lào cùng một số nơi ở Campuchia. Cứ vào mùa nước nổi (tháng 7 – tháng 10 âm lịch), cá bơi thành từng đàn đông rất đẹp mắt. Chúng thường chui rúc vào các hốc đá dưới sông hay gần các trụ cầu được bắc qua sông.
Một loài khác có kích thước khổng lồ là cá heo hồng sông Amazon. Loài cá này có mũi nhọn, toàn thân có màu hồng cùng cặp mắt nhỏ. Ngoài ra, chúng còn có màu hồng xám, hồng đốm xám khi còn nhỏ, sau lớn dần thì chuyển sang màu đặc trưng. Có những con cá nặng tới 185kg với chiều dài 2,5m rất ấn tượng. Chúng xuất hiện đơn lẻ một mình hoặc 2- 4 con tại các cửa sông nhiều thức ăn. Chúng có thể phi lên trên mặt nước và nhanh chóng trở lại lòng sông rất thông minh.
Đặc điểm chung của cá heo miền Tây
Đặc điểm
Đặc điểm bề ngoài
Cá heo nước ngọt có kích thước nhỏ, chỉ dài 10cm, chiều ngang 3-5cm mỗi con. Thân chúng có màu xanh ngọc bóng bẩy, không có vảy, đầu được điểm 2 ngạnh chéo, cong và nhọn. Thân chúng còn có thêm những đường vằn màu cam hoặc màu xanh, có con có thêm những đốm đen trải dài.
Chúng nổi bật với chiếc đuôi nhỏ xẻ thùy màu cam bắt mắt. Kể các vây trên thân cá cũng có màu đặc trưng này. Khi bé là những sọc có màu xám nâu, lớn lên chúng mới chuyển xanh, kể cả vây cá cũng vậy. Bụng chúng có 3-4 vây, gần đuôi, sống lưng, gần mang giúp cá bơi thoăn thoắt trong nước.
Đầu cá nhỏ và nhọn, mắt nhỏ có màu đen, chiếc miệng hơi to so với phần đầu. Khi bị đánh bắt, chúng kêu éc éc rất giống con heo kêu khi đói. Cùng với khả năng sống ở sông ngòi nên chúng được gọi là cá heo nước ngọt. Chúng chủ yếu ăn ốc, côn trùng nhỏ, các loài giáp xác và thường vào đêm.
Con đực và con cái khác nhau
Điểm đặc biệt giữa con cái và con đực là kích thước của chúng và con cái thường có thịt ngon hơn. Con cái to khoảng 3 ngón tay, thịt màu trắng, dày, còn con đực thân nhỏ và dài hơn. Thịt cá béo ngậy, thơm ngon nên được chế biến rất nhiều món ăn đặc sắc. Ngày nay, loại cá ngày ngày càng khan hiếm nên khiến chúng càng được yêu thích hơn.
Thời gian cá heo nước ngọt phát triển tốt
Cá heo nước ngọt chỉ xuất hiện vào các mùa nước nổi ở miền Tây mà thôi. Cá heo chỉ là loài cá bình thường nhưng nhờ vào sự hế biến đa dạng, tài hoa của người dân miền Tây, cá heo trở thành một đặc sản và nằm trong thực đơn của các nhà hàng và quán ăn miền Tây.
Loài cá này sinh sôi vào mùa nước nổi, ở khu vực thượng lưu của sông Hậu và sông Tiền. Vào mùa nước nổi, cá heo lại sinh sôi phát triển và lan rộng ra theo thượng nguồn của các nhánh sông rồi xuống vùng hạ nguồn ở các tỉnh Sóc Trăng, Cần Thơ, Hậu Giang,…
Thời gian thu hoạch
Người dân miền Tây vào mùa nước nổi thường tới các khu vực sông Tiền để thu hoạch, đánh bắt cá. Do khai thác, đánh bắt nhiều nên cá trở nên khan hiếm, không đủ đáp ứng được nhu cầu của người dân. Vì vậy, rất nhiều hộ dân miền Tây đã phát triển mô hình nuôi cá heo.
Đây là hình thức kinh tế mới đem lại nguồn thu ổn định cho các ngư dân. Thời gian nuôi cá là 10 tháng. Cá có kích thước nhỏ, 1kg có khoảng 30 con với giá bán khoảng 300.000đ/kg. Có thời điểm giá cá có thanh đổi cao hơn có khi trên 400.000đ/1kg tùy vào mùa thu hoạch cũng như nguồn cung và nhu cầu tiêu thụ.
Những món ngon từ cá heo nước ngọt
Cá heo nước ngọt được người dân miền Tây chế biến rất nhiều món ăn ngon mà không thể kho thể nhắc tới canh cá nấu chua, cá heo kho sả ớt hay cá heo kho tộ. Đây là 3 món ăn đặc sản nổi tiếng của nơi đây được sử dụng từ cá heo.
Canh cá nấu chua
Món ăn này vô dùng đơn giản, dễ làm mà lại mang đậm hương vị của miền Tây sông nước. Món ăn mộc mạc, bình dị nhưng lại rất được yêu thích. Canh cá nấu chua thường được ăn kèm với cơm nóng. Hương vị đậm đà, thơm ngon từ cá kết hợp cùng với vị chua của dứa, cà chua cùng vị thơm của xả, hành, vị hơi cay nhẹ của ớt giúp cho món ăn rất vừa miệng, hấp dẫn. Món ăn này được nấu ở bất kỳ quán ăn hay nhà hàng ở miền Tây.
Cá heo kho sả ớt
Quá trình chế biến của món ăn này cũng rất đơn giản. Để món ăn được thơm ngon thì khâu sơ chế rất quan trọng. Bạn cần làm sạch cá cũng như khử mùi tanh của cá bằng rượu trắng hoặc nước muối. Ướp và nêm nếm gia vị cẩn thận trước khi chế biến để cá có thơm và ngon hơn. Bạn dùng nước mắm cùng tỏi, ớt, xả, một chút đường, ít tiêu để ướp cá.
Khi kho nên duy trì ở mức lửa nhỏ để cá được chín đều và nhừ xương. Khi cá gần chín, bạn cho thêm chút mỡ hành sẽ giúp món ăn thêm phần béo ngậy và thơm ngon. Ăn cá heo kho sả ớt cùng bát cơm trắng nóng hổi vào thời tiết se lạnh thì còn gì bằng. Bạn hãy nên thử món này khi có dịp qua miền Tây chơi nhé.
Cá heo kho tộ
Đây cũng là một món ăn đặc sản của người dân miền Tây. Món ăn cũng khá đơn giản giống như 2 món trên. Để món ăn được tươi ngon, bạn cần chọn được những con cá heo thật tươi, bỏ phần đầu và làm sạch ruột và rửa bằng muối hoặc giấm, rượu để khử mùi tanh của cá, và cũng cần làm sạch nhớt của cá.
Món ăn có mùi thơm béo ngậy, cá mềm, nước sốt sền sệt ăn cùng với cơm nóng vô cùng đưa cơm. Những ngày trời mưa, ngồi thưởng thức món cá heo kho tộ bên gia đình thì quả là tuyệt vời và ý nghĩa.
Cá heo nướng muối ớt
Món ăn này cũng khá là ngon và lạ miệng. Sự kết hợp tinh tế giữa vị mặn của cá, vị cay nồng của sả ớt sẽ đem đến cho bạn những trải nghiệm đáng nhớ khi thưởng thức món ăn này. Khi ăn bạn vắt thêm lát chanh nhỏ cùng với rau sống, dưa leo, khế sẽ giúp cho món ăn chuẩn vị, đậm đà.
Nuôi cá heo nước ngọt để đạt năng suất
Cá heo nước ngọt là một giống mới nên trong quá trình chăn nuôi, bạn sẽ cần kỹ thuật điêu luyện cũng như cần có kiến thức am hiểu về đặc tính, sinh sản của loài này để đạt cá cho năng suất cao, chất lượng tốt. Nếu nuôi thành công, cá có thể cho thu nhập rất tốt nhưng nếu không may thua lỗ thì cũng gây ra rất nhiều thiệt hại cho bà con miền Tây. Vốn đầu tư trong quá trình nuôi cá như con giống, thức ăn,.. cũng cao hơn so với nhiều loài cá khác.
- Thức ăn chủ yếu của cá heo là cá xay nhuyễn hoặc viên thức ăn viên có kích thước nhỏ giúp cho cá dễ ăn và tiêu hóa. Cần cho cá ăn ngày 2 lần đầy đủ.
- Lồng bè phải được đặt ở những khu vực có nước sạch, không bị ô nhiễm và có dòng nước chảy mạnh .
- Thường xuyên thăm bè, kiểm tra cũng như quan sát hàng ngày kết hợp vệ sinh liên tục để hạn chế và phòng tránh cho cá không mắc các bệnh như xuất huyết hay trướng bụng,…
- Đặt nhiều ống tre hay ống nhựa để tạo ra nơi trú ẩn cho cá.
- Chọn con giống khỏe, nhanh gọn và thường xuyên diệt ký sinh trùng định kỳ cho cá.
- Thời gian thu hoạch cá là từ 5 – 7 tháng cho nên một năm sẽ có 2 vụ.
Mô hình này với tiềm năng kinh tế cao đang được người dân địa phương phát triển và nhân rộng với quy mô lớn.
Giá trị kinh tế của cá heo nước ngọt mang lại
Trước đây, cá heo nước ngọt chỉ được đánh bắt từ tự nhiên vào các mùa lũ, nước nổi hàng năm. Cá heo là món ăn của dân nghèo nhưng dưới bàn tay khéo léo của người dân miền Tây mà chúng được chế biến thành rất nhiều món ăn độc đáo. Chính vì thế, loài cá này được ưa chuộng và dần trở thành món ăn phổ biến ở các nhà hàng, quán ăn và thành đặc sản nổi tiếng của nơi đây. Thấy được giá trị kinh tế của loài cá này đem lại, rất nhiều hộ dân địa phương mở mô hình nuôi thả cá heo tận dụng diện tích mặt nước.
Mô hình này đem lại hiệu quả kinh tế cao, giúp tăng nguồn thu nhập cho người dân nơi đây. Tuy nhiên, loài cá này cũng tương đối khó nuôi, có tỷ lệ hao hụt cao và nguồn giống còn phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên. Khi vào mùa, người dân dùng dớn, lợp, lưới để đánh bắt cá. Thịt cá heo thơm ngon, chắc thịt được nhiều thực khách ưa chuộng, có giá trị kinh tế cao trung bình từ 300.000đ/kg, có lúc 450.000đ/kg.
Việc chăn thả nuôi cá heo nước ngọt còn nhiều khó khăn về mặt con giống, chưa chủ động được mùa vụ cũng như số lượng. Vì vậy cần có hướng chuyển giao công nghệ, áp dụng sinh sản nhân tạo giúp người dân phát triển mô hình được bền vững, đem lại hiệu quả cao. Với việc nuôi cá heo người dùng có thể sở hữu nguồn thu nhập ổn định và bền vững.
Kết luận
Trên đây là những thông tin bổ ích về loài cá heo nước ngọt đặc sản của sông nước miền Tây. Hy vọng qua bài viết, bạn đã hiểu hơn về loài cá nước thơm ngon, chắc thịt này. Nếu có dịp khám phá miền Tây, hãy đừng quên thưởng thức đặc sản này nhé.
