Từ lâu con sao la đã được nhắc đến với biệt danh là kỳ lân của Châu Á. Với số lượng ít ỏi và cực kỳ quý hiếm, đây là loại động vật được nhà nước quan tâm bậc nhất trong công cuộc bảo tồn. Tuy nhiên hầu như tất cả các biện pháp giúp bảo vệ đều chưa mang lại hiệu quả rõ rệt.
Tên khoa học của con sao la
Con sao la là một trong số những loại động vật hiếm hoi được tìm thấy đầu tiên tại Việt Nam, thế giới nhắc đến nó với tên khoa học là Pseudoryx Nghetinhensis. Đây là loài động vật có vú lớn và loạt top những loài động vật quý hiếm cần được bảo tồn trên thế giới.
Theo các báo cáo nguyên cứu khoa học, ban đầu sao la được xếp vào họ Caprinae là một họ động vật bao gồm dê, cừu,…Nhưng sau đó các nhà sinh vật học đã chứng minh rằng chúng thuộc phân họ Bovinae bao gồm các loài động vật như trâu, bò,…với đặc điểm và ADN tương tự.
Nơi tìm thấy sao la đầu tiên được xác định là thuộc khu vực rừng núi xa xôi thuộc Dãy Trường Sơn của Việt Nam và phía Nam Lào vào năm 1992. Cho đến nay, chúng được cho vào sách đỏ với nguy cơ tuyệt chủng ở mức rất cao, hầu như các cá thể sao la ngoài tự nhiên đã không còn xuất hiện nữa.
Đặc điểm của con sao la
Con sao la có một số đặc điểm đặc trưng của phân họ Bovinae, tuy nhiên đa số những đặc điểm của sao la khá khác biệt so với những loại động vật khác. Thông thường khi nhận diện sao la người ta sẽ dựa vào đặc điểm hình thái và đặc điểm sinh sản.
Đặc điểm hình thái
Đặc điểm hình thể: Với cân nặng khoảng 100kg đối với con trưởng thành, sao la được đánh giá là động vật kích thước lớn. Chúng có chiều dài cơ thể khoảng 150cm và chiều cao từ 80-90cm. Trong đó phần lưng cao nhất lên đến 96cm.
Lông: Con sao la có màu lông chính là màu nâu hạt dẻ tương đối đậm. Tùy vào các cá thể khác nhau mà màu lông có thể là nâu đỏ hoặc đen. Bên cạnh đó lông của chúng khá ngắn, mềm và mịn, phần cổ sẽ ngắn hơn các bộ phận khác. Phần bụng có màu nâu nhạt hơn, vùng hậu môn và sườn có màu trắng đôi khi một số vùng trên lưng sẽ có những vết kẻ sọc.
Phần đầu: Mõm chúng hẹp và xương mũi cong, hình dạng khuôn mặt kéo dài. Tai của chúng có chiều dài khoảng 10cm và tương đối nhỏ, có màu nâu bên ngoài và màu trắng bên trong. Phần mắt có đặc điểm khá to, con ngươi tròn màu đen sẫm. Điểm đặc biệt là sao la có phần lưỡi rất dài, có thể dài tới 16cm chạm cả tới mắt. Có những cụm râu ngắn dưới mõm dài khoảng 1,5-2cm.
Phần sừng: Ở một con sao la trưởng thành sẽ có hai sừng dài và bằng nhau, cong về phía sau. Sừng của loài động vật này khá nhẵn và chiều dài trung bình từ 35-50cm, dài nhất lên tới 52cm. Phần sừng của chúng có chức năng chính là phòng thủ, chiến đấu với những động vật săn mồi lớn.
Đặc điểm sinh sản và phát triển
Theo nhiều báo cáo khoa học, con sao la được khẳng định là một loài động vật sinh sản theo mùa, thông thường thời gian sinh nở của chúng sẽ trùng với thời điểm gió mùa. Quá trình sinh nở này sẽ kéo dài trong vòng 2-3 tháng.
Thời gian mang thai của con sao la khá lâu, dao động từ khoảng 8 – 10 tháng. Bên cạnh đó tùy thuộc vào thời gian của các mùa mưa, khô tại khu vực sinh sống mà tích chất mùa sinh sản của sao la cũng có sự khác nhau. Sao la chỉ sinh 1 con mỗi năm, sao la con sẽ được mẹ chăm sóc khoảng 6 – 10 tháng sau đó tách ra sống tự lập.
Đặc điểm sinh sống chủ yếu của sao la là lối sống cá nhân, ít khi sống theo bầy đàn. Đồng thời chúng cũng thường kiếm ăn vào ban ngày hơn ban đêm. Thời gian ban đêm chúng sẽ dành để đi ngủ hoặc nghỉ ngơi.
Nơi sinh sống và phát triển của sao la
Các dấu vết để lại cho thấy con sao la rất thích sống tại các khu vực rừng sâu hoặc một số khu vực đầm lầy. Các khu vực như rừng thường xanh lá rộng ẩm ướt là nơi ở chủ yếu. Bên cạnh đó chúng cũng được tìm thấy ở độ cao trung bình là 400 – 800m so với mực nước biển, không có cá thể nào sống ở độ cao trên 1200m.
Môi trường thích hợp nhất cho sao la là vùng có mùa mưa kéo dài, lượng nước mưa trung bình năm cao, ẩm ướt. Nhiều cá thể sao la có thể sống quanh năm tại các khu vực đầm lầy xung quanh các khu rừng rậm.
Bên cạnh đó hiện nay do nguy cơ tuyệt chủng nên loài động vật này cũng được nuôi nhốt tại một số trung tâm bảo tồn. Việc này giúp đảm bảo chúng được bảo vệ một cách tốt nhất khỏi các nguy cơ gây hại. Tuy nhiên việc bảo tồn bằng cách nuôi nhốt này không mang lại hiệu quả cao do sao la không thích hợp với môi trường này và sẽ chết trong một thời gian ngắn.
Con sao la chủ yếu ăn lá cây và một số loài thảo mộc khác. Chúng không ăn các loại thịt động vật, đôi khi sẽ ăn hoa quả hoặc các bụi cây dại ven sông. Đồng thời chúng cũng uống nước trực tiếp tại các con sông gần khu vực sinh sống.
Sao la thuộc loài động vật cực kỳ nguy cấp
Từ khi được tìm thấy tại Việt Nam và vùng phía Nam Lào, các nhà khoa học đã xác định số lượng con sao la có trong tự nhiên chỉ rơi vào khoảng vài trăm con. Ước tính đến nay số lượng này đã giảm xuống chỉ còn vài chục con. Tổ chức động vật thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã xác định đây là loài động vật nguy cấp, có nguy cơ tuyệt chủng cao và được đưa vào sách đỏ.
Con sao la không có cá thể mới
Hiện nay tại Việt Nam các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra các cá thể sao la mới, điều này đưa đến giả thuyết về việc biến mất hoàn toàn của sao la. Một điều khiến cho sao la ngày càng ít đi là do chúng không đáp ứng trong điều kiện nuôi nhốt. Trong số 13 con sao la được đem đi nuôi nhốt tại các khu bảo tồn thì không có con nào sống sót quá 5 tháng.
Điều đó giải thích lý do cho việc không có một cá thể nào được nuôi tại các khu bảo tồn để bảo vệ và nhân giống. Đây chính là một vấn đề lớn đặt ra cho các cơ quan ban ngành về việc làm cách nào để có thể ngăn chặn sự tuyệt chủng đối với loài động vật quý hiếm này.
Con sao la bị săn bắt nhiều
Lý do thứ hai khiến cho các cá thể sao la ngày càng hiếm là do quá trình săn bắn của con người cũng như mối đe dọa từ các loài động vật ăn thịt khác. Người ta cho rằng thịt sao la có khả năng chữa được các căn bệnh nguy hiểm từ đó đã mua chúng với mức giá cực kì cao.
Việc này đã kích thích một số người đi tìm kiếm và giết hại sao la để bán ra thị trường. Người ta phát hiện các bẫy sao la được đặt dày đặc ở khắp nơi, sẵn sàng giết chết bất cứ con vật nào không may rơi xuống.
Sao la bị đe dọa bởi môi trường
Mặc khác chúng cũng bị đe dọa bởi môi trường sống, tình trạng cháy rừng, phá rừng diễn ra thường xuyên khiến môi trường sống tự nhiên mất đi. Không chỉ mất nơi sống, nguồn thức ăn của chúng cũng dần cạn kiệt khiến cho nhiều con sao la phải đi đến những vùng khác kiếm ăn, từ đó làm tăng nguy cơ bị săn bắn.
Hiện nay trong các nỗ lực chung, Việt Nam đã ban hành hàng loạt các lệnh cấm đánh bắt, buôn bán hoặc sở hữu bất hợp pháp loài vật này. Bên cạnh đó nếu phát hiện ra các trường hợp vi phạm sẽ xử lý theo đúng quy định của pháp luật. Từ đó tăng cường các biện pháp bảo vệ số lượng ít ỏi sao la còn lại trong tự nhiên.
Sao la – Linh vật Sea game 31
Sea game là đại hội thể thao lớn nhất trong khu vực Đông Nam Á được tổ chức 2 năm một lần với sự tham gia của đông đảo các nước trong khu vực. Đặc biệt tại đây quy tụ các vận động viên nổi tiếng ở tất cả các bộ môn thể thao của 11 quốc gia tham dự.
Việt Nam đã vinh dự đăng cai tổ chức Sea Game 31 vô cùng thành công, nhận được sự khen ngợi của phần lớn bạn bè quốc tế. Trong đó một yếu tố làm nên sự thành công đó chính là linh vật của đại hội. Khi tổ chức, Việt Nam đã lựa chọn con sao la là linh vật chính, xuyên suốt quá trình bắt đầu và kết thúc.
Trong đó, lý do lựa chọn sao la làm biểu tượng, linh vật trong Sea game được phó tổng cục trưởng Tổng cục Thể dục Thể Thao giải thích với 2 nguyên nhân chính như sau:
Nguyên nhân đầu tiên
Đầu tiên phải khẳng định con sao là một loài động vật quý hiếm, từ lúc mới phát hiện đến ngày nay luôn được đặt trong danh sách động vật cần đặc biệt quan tâm và bảo tồn. Việt Nam may mắn là một trong số những quốc gia ít ỏi có sự xuất hiện của các cá thể sao la.
Do đó Việt Nam lựa chọn sao la làm linh vật với mong muốn biết đến một cách rộng rãi những giá trị đặc biệt về con sao la. Đồng thời gửi gắm thông điệp về việc nâng cao ý thức bảo vệ các loài động vật quý hiếm trên thế giới đối với mọi người.
Nguyên nhân thứ hai
Bên cạnh đó lý do thứ hai được đưa ra là hình tượng của con sao la là sự thân thiện, năng động, hoạt bát, vô cùng phù hợp với tinh thần thể dục thể thao. Vừa mang những nét đặc trưng nhất của đất nước và con người Việt Nam. Vì vậy các cơ quan chức năng đã quyết định sử dụng biểu tượng chính là con sao la.
Thực tế cho thấy việc lựa chọn sao la làm linh vật là vô cùng chính xác, sau đại hội đã có rất nhiều bạn bè quốc tế nói chung và người dân Việt Nam biết đến loại động vật này. Bên cạnh đó cũng đã lan tỏa được tiếng nói về việc chung tay bảo vệ động vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng đến nhiều người hơn.
Kết luận
Con sao la không chỉ là loài động vật đặc biệt mà còn vô cùng quý hiếm, nên có thể nói mỗi cá nhân đều cần có trách nhiệm trong việc bảo tồn nó. Nếu có bất cứ thông tin gì về loại động vật này bạn có thể liên hệ với các cơ quan chức năng gần nhất để thông báo. Bên cạnh đó chúng ta cũng cần tích cực ngăn chặn các trường hợp đe dọa đến sự sống của sao la như đặt bẫy, săn bắn…
